ปี 1939 กองทัพนาซีเคลื่อนพลเข้าโปแลนด์ เพื่อเตรียมพร้อมลงเสาเข็มตั้งค่ายสังหารหมู่ชาวยิวที่กวาดต้อนมาจากทุกหัวระแหง แผนการดำเนินไปอย่างไม่ราบเรียบนัก ทั้งกำลังทหารที่อ่อนล้าและสภาพอากาศที่หนาวเย็น แต่อุปสรรคสำคัญที่พวกเขาไม่คิดฝันมาก่อนคือการเผชิญกับการระบาดของโรค Typhus หรือ ไข้รากสาดใหญ่ ที่ข้ามน้ำข้ามทะเลมาพร้อมกับพวกเขา คร่าชีวิตผู้คนไปวันละ 750 คน ทั้งทหารและเชลยศึก ซึ่งเจ้าโรคร้ายที่ว่านี้มีพาหะนำโรคเป็นเหล่าแมลงเล็ก ๆ ที่เรีกว่า “เหาตัว” (เหามีสองประเภท คือ เหาตัวและเหาหัว จำแนกตามถิ่นที่อยู่บนร่างกาย)
ไข้รากสาดใหญ่ หรือไทฟัส มักถูกเรียกว่า “Camp Fever”, “Jail Fever” เหตุเพราะมักระบาดในค่ายทหาร เรือนจำ หรือสถานที่ที่มีความเป็นอยู่เบียดเสียดอัตคัดการเข้าถึงความสะอาดและการรักษา การติดต่อของโรคเกิดจากเชื้อแบคทีเรียริคเค็ทเซีย (Rickettsia prowazeki) ที่มี “เหาตัว” (louse) เป็นตัวส่งเชื้อ กระบวนการแพร่เชื้อเริ่มขึ้นเมื่อเหาตัวที่หนึ่งไปดูดเลือโฮสต์ที่ป่วย เจ้าแบคทีเรียริคเค็ทเซียจะเข้าไปขยายพันธุ์อย่างรวดเร็วในร่างกายของเหา ก่อนจะออกมาท่องโลกพร้อมกับอุจาระเมื่อเหาขับถ่าย และยังมีชีวิตต่อได้อีก 66 วันนอกร่างเหา และเชื้อจะเข้าสู่ร่างกายของมนุษย์ผ่านการสูดหายใจ หมายความว่าหากใครไปเผลอหายใจสูดขี้เหามูลเหาเข้าไป ก็เตรียมตัวไปนอนเคาะฝาโลง ซึ่งลองจิตนาการดูว่าในค่ายกักกันที่อยู่กันอย่างแออัด การระบาดของโรคจึงแพร่กระจายอย่างรวดเร็วพอๆ กับไฟลามทุ่ง
เมื่อดูทางลมว่าท่าจะไม่ดีถ้าปล่อยให้เป็นแบบนี้ต่อไปคงได้ตายกันหมดค่ายทั้งทหารและเชลย ท่านผู้นำจึงออกมาตรการควบคุมโรคตั้งแต่การแยกชาวยิวที่ทำท่าจะติดเชื้อออกไปไว้เฉพาะ ระดมแพทย์มาฉีดวัคซีนให้กับทหาร แต่ความอลหม่านที่มาพร้อมกับโรคร้ายและภัยจากเหาครั้งนี้กลับสร้างวีรบุรุษสงครามขึ้นมาอย่างไม่ได้ตั้งใจ เมื่อ หมอยูจีน (Eugene Lazowski 1913-2006 ) หนึ่งในแพทย์ประจำหน่วยกาชาดสากลของโปแลนด์พบว่า การใช้ แบคทีเรีย Proteus OX19 ที่ตายแล้วฉีดเข้าร่าง จะทำให้ผู้ป่วยผลตรวจโรคที่บ่งชี้ว่าอาจติดเชื้อไข้รากสาดใหญ่
เรื่องเริ่มต้นขึ้นในวันหนึ่งขณะที่หมอยูจีนและหมอแสตนซาวด์ ( Stanislaw Matulewicz) กำลังทำงานรักษาผู้ป่วยตามปกติในเต็นท์พยาบาล ทหารโปแลนด์รายหนึ่งได้ขอร้องให้หมอช่วยให้เขาไม่ต้องถูกส่งกลับไปตายยังสนามรบ หมอยูจีนจึงลองใช้เชื้อ Proteus OX19 ที่ตายแล้วฉีดเข้าร่างของทหาร ผลปรากฏว่าผลตรวจเลือดออกมาเป็นบวก คล้ายกับผลเลือดของผู้ป่วยที่ติดเชื้อไข้ไทฟัส ซึ่งหมายความว่าพวกเขาจะไม่ถูกส่งไปรวมกับทหารในเขตซ้อมรบ หลังรูปการณ์ออกมาเช่นนั้น ทั้งหมอยูจีนและหมอแสตนซาวด์จึงระดมเชื้อ Proteus OX19 ที่ตายแล้วเท่าที่จะหาได้ ออกหน่วยแพทย์เคลื่อนที่ทยอยฉีดเชื้อให้กับชาวยิวตามหมู่บ้านในเมือง เพื่อสร้างการระบาดเทียมของโรคขึ้น หวังให้กองทัพนาซีผ่านเลยหมู่บ้านที่มีชาวยิวติดเชื้อไปยังที่อื่น ผลปรากฏว่าหลังจบสงคราม พวกเขาสามารถช่วยชาวยิวให้พ้นจากการสังหารหมู่ได้ถึง 8,000 คน
อ้างอิง
Fake Epidemic Saves a Village from Nazis
Meet the Hero: Dr. Eugene Lazowski
Proteus OX19
Typhus
อุษาวดี ถาวระ. การควบคุมแมลงทางการแพทย์. นนทบุรี: สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข, กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์, กระทรวงสาธาณสุข, 2556
เกี่ยวกับผู้เขียน
รวิวรรณเป็นนักเรียนมานุษยวิทยาที่เพิ่งสำนึกตัวเองว่าควรจะหยุดทำงานและมาเรียนให้จบ รวิวรรณมักกหมกมุ่นอยู่กับเรื่องทุกข์ๆทางสังคม ก่อนจะพบว่ามันไม่พาไปไหน เลยเลิกสนใจความทุกข์และมาทำงานที่เหมือนจะสนุกอย่างเห็บเหาและเหล่าอมนุษย์เล็กๆที่อีรุงตุงนังอยู่ในร่างกาย
