บันทึกการเดินบนถนนของราษฎร วันที่ 14 และ 16 ตุลา 63 “อยู่ที่นั่น” แบบออฟไลน์และออนไลน์

“ถนนราษฏร์ดำเนิน” ข้อความที่เขียนด้วยสเปรย์สีขาวถูกพ่นกระจัดกระจายอยู่ทั่วไปบนพื้นถนนราชดำเนิน ถัดไปไม่ไกลข้อความ “ศักดินาจงพินาศ” “X (เครื่องหมายกากบาท) 1+1 = 2” รวมถึงภาพตัวอักษร A ในวงกลมซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของแนวคิดอนาธิปไตย และอีกหลาย ๆ ข้อความที่ทั้งถูกพ่นและเขียนต่างก็กำลังส่งเสียงประสานเข้ากับคำว่า “ราษฎร์” ที่ปรากฏขึ้นเพื่อปะทะกับคำว่า “ราช” อย่างทรงพลัง ข้อความเหล่านี้เป็นภาพที่กำลังส่งเสียงกระซิบในใจแก่ผู้พบเห็น และมันสะท้อนความรู้สึกนึกคิดและจินตนาการที่ผู้คนกำลังมีต่อสังคมที่พวกเขาอยู่ อยู่ที่ว่าจะมีใครเดินไปพบเห็นพวกมันหรือไม่

การปรากฏตัวของข้อความบนพื้นถนนขณะที่มีเท้าของผู้คนเดินขวักไขว่ไปมาในวันที่ 14 ตุลาคม 2563 ซึ่งเป็นวันนัดชุมนุมและเดินขบวนไปยังทำเนียบรัฐบาลของคณะราษฏร 63 และการทำได้แค่ติดตามการไลฟ์สดของนักข่าวภาคสนาม ดูคลิป และแชทกับกลุ่มเพื่อนที่อยู่ในเหตุการณ์สลายการชุมนุมวันที่ 16 ตุลาคม 2563 ทำให้ผู้เขียนย้อนคิดถึง “การเดิน” ในฐานะวิธีแสวงหาความรู้แบบหนึ่งทางมานุษยวิทยาที่ Jo Lee และ Tim Ingold (2006) ชี้ว่าเป็นรากฐานของการทำงานชาติพันธุ์นิพนธ์ แต่มักจะถูกละเลยหรือไม่เห็นแง่มุมที่มีความสลับซับซ้อนของมัน ดังนั้น บันทึกสั้น ๆ ชิ้นนี้จึงทดลองนำมุมมองที่นักมานุษยวิทยาทั้งสองคนมีต่อการเดินมาสนทนากับประสบการณ์ที่เกิดขึ้นในการเดินบนถนนราษฎรทั้งแบบออฟไลน์และออนไลน์ของผู้เขียนในห้วงเวลาที่กลายเป็นอีกหลักไมล์สำคัญของประวัติศาสตร์การเมืองไทย

Lee และ Ingold ทำงานภาคสนามในกรุงแอเบอร์ดีน ประเทศสก็อตแลนด์ พวกเขาศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการเดินซึ่งถือเป็นปฏิบัติการ (practice) อย่างหนึ่งกับการสร้างประสบการณ์ที่แฝงฝังเข้าไปร่างกาย (the experience of  embodiment) และรูปแบบของการเข้าสังคม (forms of sociability) ทั้งที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันและในวิธีวิทยาของการทำงานภาคสนาม โดยมีสมมติฐานว่าไม่มีประสบการณ์หรือรูปแบบที่ดำรงอยู่ก่อน (a priori) ในทางกลับกัน การเดินและขอบเขตของการเดินเป็นปฏิบัติการที่สร้างประสบการณ์และการเข้าสังคมที่เป็นการเกาะเกี่ยวกันระหว่างตัวตนและสิ่งแวดล้อมขึ้นมา…

14 ตุลา 63

“จะไปช่วยพวกเราใช่มั้ย พี่จะไปส่งให้ไกลที่สุดเท่าที่จะไปได้นะ” นั่นคือสิ่งที่พี่แท็กซี่ชายวัยกลางคนบอกกับผู้เขียน หลังจากขึ้นรถและบอกว่าจะไปยังสถานที่ชุมนุมจากฝั่งปิ่นเกล้า เขาขับมาส่งได้ไกลที่สุดบริเวณกองฉลาก จากนั้นผู้เขียนเดินต่อมาเกาะกลุ่มกับชายใส่เสื้อยืดสีดำอีกสองคนที่ดูจากการแต่งกายก็รู้แน่ว่ามาร่วมชุมนุม ณ จุดนั้น สองข้างทางเต็มไปด้วยกลุ่มคนใส่เสื้อเหลืองและเจ้าหน้าที่รัฐ การเดินเป็นกลุ่มเล็ก ๆ บนถนนทำให้พวกเรากลายเป็นวัตถุที่ถูกจับจ้อง บอกตามตรงว่าผู้เขียนรู้สึกถึงความไม่ปลอดภัยอยู่ลึก ๆ หลังจากผู้เขียนได้ยินเสียงตะโกนแว่วมาเบา ๆ ทำนองถากถางว่ามาทำไม พร้อม ๆ กับที่เพิ่งดูคลิปมวลชนเสื้อเหลืองเข้าทำร้ายผู้เดินทางมาร่วมชุมนุมบริเวณสะพานมัฆวานรังสรรค์ แวบนึงในใจก็คิดถึงภาพฝูงชนรุมล้อมนักศึกษาและประชาชนในเหตุการณ์ 6 ตุลา 2519 

ท่ามกลางแดดบ่ายสองแก่ ๆ แต่ผู้คนจำนวนมากยังคงทยอยกันเดินทางเข้ามาบนถนนราษฎร์ดำเนินอย่างไม่หยุดหย่อน ผู้เขียนสังเกตเห็นว่าช่วงวัยของผู้ร่วมชุมนุมคละเคล้ากันตั้งแต่ผู้สูงอายุไปจนถึงหนุ่มสาววัยทำงานและนักเรียนนักศึกษาที่บางคนก็จับกลุ่มพูดคุยกัน บ้างถ่ายรูป แสดงสัญลักษณ์ชูสามนิ้ว บ้างถือป้ายข้อความหรือธง แต่ป้ายที่สะดุดตาผู้เขียนเห็นจะเป็นป้ายเล็ก ๆ ที่ชายวัยกลางคนคนหนึ่งเขียนข้อความ “Frxxxx model is coming” และกลุ่มวัยรุ่นในชุมสีดำที่ถือเสก็ตบอร์ดและโบกธงสีดำ ขณะที่ผู้ชุมนุมบางคนก็ร้องและเต้นไปตามจังหวะเพลง เช่น เพลง “ไม่รักระวังติดคุก” เพลง “ประยวยหัวคุด” และเพลงจังหวะสามช่าจากรถกระบะของกลุ่มคนเสื้อแดง รวมถึงเพลงแร็ปการเมืองที่ถูกเปิดจากรถกระบะอีกคัน ขณะที่บนรถเครื่องเสียงของกลุ่มแกนนำมีการกล่าวเชิญชวนพร้อมกับเปิดเพลงหมอลำที่สร้างความผ่อนคลายคล้ายไปดูรถแห่ในภาคอีสาน ทั้งหมดสร้างบรรยากาศที่คึกคักซึ่งเกิดขึ้นพร้อม ๆ กับเดินเท้าเคลื่อนไปของคลื่นฝูงชนจากอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย สลับกับการตะโกน “ศักดินาจงพินาศ ประชาราษฏร์จงเจริญ” “ประยุทธ์ออกไป” หรือ “ไอ้เxยตู่” 

หลังจากร่วมเดินและนั่งกับขบวนกับผู้ชุมนุมได้ประมาณ 2 ชั่วโมง ผู้เขียนก็ต้องแยกออกมาเพราะมีธุระสำคัญ ขณะนั้นขบวนของผู้ชุมนุมติดอยู่บริเวณแยกนางเลิ้งและอยู่ระหว่างการเจรจากับเจ้าหน้าที่ตำรวจเพื่อเดินเท้าต่อไปที่ทำเนียบรัฐบาล หลังจากนั้นในช่วงค่ำผู้เขียนได้ติดตามดูไลฟ์สดการเดินผ่านช่องทางออนไลน์ต่าง ๆ รวมทั้งฟังปราศรัยของแกนนำหลังจากตั้งเวทีที่ทำเนียบรัฐบาลเรียบร้อยแล้ว และต้องบันทึกไว้ด้วยว่าขณะนั้นเหตุการณ์ “ขบวนเสด็จ” และคำว่า “ภาษีกู” ได้กลายเป็นประเด็นที่ถูกพูดถึงอย่างกว้างขวางในโลกออนไลน์ พร้อม ๆ กับกระแสข่าวการสลายการชุมนุม ซึ่งต่อมาเจ้าหน้าที่ก็ได้เข้าสลายการชุมนุมในช่วงตีสี่ของเช้าวันที่ 15 ตุลาคม และเข้าควบคุมตัวแกนนำคนสำคัญของคณะราษฏร 63 นำไปสู่การนัดชุมนุมบริเวณสี่แยกราชประสงค์ (ราษฎร์ประสงค์) ในช่วงเย็น โดยเน้นยุทธศาสตร์ทุกคนคือแกนนำ ซึ่งยังมีผู้เข้าร่วมชุมนุมหนาแน่นเช่นเดิม 

16 ตุลา 63

หลังจากการชุมนุมในวันที่ 15 ตุลาคม เกิดขึ้นอย่างมีพลัง มีการนัดชุมนุมอีกครั้ง แต่เมื่อมีความพยายามสกัดการชุมนุมด้วยวิธีการต่าง ๆ โดยเฉพาะการตัดบริการขนส่งสาธารณะในพื้นที่ชุมนุมเดิม ผู้ชุมนุมจึงเปลี่ยนมานัดกันที่สี่แยกปทุมวัน ผู้เขียนตั้งใจว่าจะเข้าไปร่วมหลังจากเสร็จธุระในช่วงเวลาประมาณสองทุ่ม โดยที่ระหว่างนั้นไม่มีโอกาสเช็คข่าวการชุมนุมจากโทรศัพท์ แต่หลังจากเสร็จธุระกลับพบว่าในช่องแชท รวมทั้งฟีดข่าวทั้งในเฟซบุ๊คและทวิตเตอร์เต็มไปด้วยคลิปและสเตตัสที่เกี่ยวข้องกับการสลายการชุมนุม